बुटवल । हिन्दु महिलाले मनाउने तीज पर्व अन्तरगत आज (बिहीबार) दरखाने दिन । हिन्दु धर्मालम्बी महिलाहरुले आज हरितालिका (तीज) पर्वको दर खाँदैछन् । भाद्र शुक्ल तृतीयाका दिन निराहार उपवास बस्नुपर्ने भएकाले अघिल्लो दिन बेलुकी दर खाने परम्परा छ । दरलाई तीजको व्रतको ‘पूर्वतयारी’को रूपमा पनि लिइन्छ ।
विशेषगरी नेपाली नारीहरूले मनाउने हरितालिका तीजको अघिल्लो दिन माइतीले आफ्ना चेलीलाई बोलाएर वा लिन गई दर खुवाउने परम्परा छ । दिदीबहिनी जम्मा भई रातिसम्म रमाइलो गर्ने र उपलब्ध भएसम्मका खानेकुरा खाने गर्छन् । कर्म घरमै रहेका महिलाले पनि परिवारका सदस्यसँगै दर खाने गर्छन् ।
भोलिपल्ट व्रत बस्नुपर्ने भएकाले दरका रूपमा सात्विक पदार्थ खानुपर्छ भन्ने मान्यता छ । विशेषगरी दूधबाट बनेका खिर, ढकनीका साथै चाम्रे, सेलपुरी, पुआ र गुँदपाकका साथै फलफूल खाने चलन छ । यस्तै मौसमी तरकारी–अचार बनाएर पनि खाने चलन छ ।
शास्त्रीय रुपमा भने निराहार व्रत मात्र बस्ने विधान नरहेको शास्त्रमा छ । निराहार, जलाहार र फलाहार गरी तीन किसिमका व्रत विधान शास्त्रमा छ । भोलि निराहार व्रत बस्नुछ भने अघिल्लो दिन धेरै खाएर र भोलिपल्ट पानी पनि नखाई व्रत गर्दा व्रतालुको स्वास्थ्यमा समस्या आउँछ । वेदमा ‘सर्वतः आत्मानं गोपायेत’ अर्थात् सबैतिरबाट आत्मालाई रक्षा गर भनिएकाले पनि नसक्नेले निराहार व्रत बस्नु पर्दैन ।
पौराणिक कालमा पार्वतीले भगवान शिवलाई स्वामी पाउँ भनि निराहार व्रत बसेको र उनको कामना पूरा भएको विश्वासका साथ तीजमा विवाहित महिलाहरु पतिको सुवास्थ्य र दीर्घायूको कामना गर्दै तथा अविवाहिता युवतीहरुले सुयोग्य बर पाउँ भनी कामना गर्दै तीजको व्रत बसी शिवको पूजा आराधना गर्ने प्रचलन रहेको छ । पछिल्लो समयमा निराहार व्रत बस्नेको संख्या भने घट्दै गएको छ ।
दरले व्रतका दिन आडिलो बनाउँछ भन्ने मान्यता छ । दर दुई भाग रात हुँदै खाइसक्नुपर्ने मान्यता रहेको छ । तर, केही वर्षदेखि नेपालमा एकडेढ महिना अघिदेखि नै पार्टी प्यालेसमा भोज गर्ने र दरका नाममा तामसिक पदार्थ खाने चलन बढ्दै गइरहेको छ ।
आज दर खाएपछि औपचारिक रूपमा सुरु हुने तीज पर्व ऋषि पञ्चमीसम्म मनाइन्छ । तृतीयाका दिन हरितालिका व्रत, चौँथीका दिन, गणेशको पूजा र पञ्चमीका दिन स्नान गरी अरुन्धती सहित सप्तऋषिको पूजा गरी तीज समापन हुन्छ ।